Anne köpekler, yaradılıştan var olan, kaybolan yavruyu yuvaya getirme davranışının harekete geçişi ve sona ermesiyle ilgili güzel bir gözlem imkanı sağlarlar.
Anne köpek yuvasındadır. Bir yavrunun uzaktan seslendiğini duyar. Yuvasından çıkar ve sesin geldiği yere doğru yönelir, sesi çıkaran yavruyu alır ve yuvadaki diğer yavruların yanına koyar. Akıllıca değil mi?
Yavru toplama motor şablonu (motor pattern) annenin batındaki son yavruyu doğurmasıyla birlikte çalışmaya başlar, 13 gün sonra da devre dışı kalır. Yani çalışmaz. Ancak, yavrularda bir süre daha "kayboldum" sinyali veren motor şablonu devrede kalır. Yavrudaki sinyalin devreden çıkması, kabaca emzirmenin bitmeye yaklaştığı dönem olan 4 üncü haftanın sonuna rast gelir. Annedeki motor şablon devre dışı kaldıktan sonra, yavrudan gelen çağrı anne tarafından hiçbir zaman karşılık görmez.
Yavrunun kayboldum çağrısı hayret verici bir motor şablonudur. Her çağrı, ses genişliği, dalga boyu ve süresi açısından birbirinin aynısıdır. Bu çağrı, aynı türe özgü kuş sesi gibi özeldir. Bu ses (çağrı), yavru köpekler tarafından ve sadece kaybolduklarında kullanılır. Yavru kaybolduğunda, anne kendisini bulana kadar çağrıyı kesintisiz olarak devam ettirir. Motor pattern'in yavruda devreye girmesi doğumuyla birlikte başlar.
İtalyan Maremmano-Abruzzese ırkı Lina isimli köpeğim, hamilelik döneminde koyunlara ilgisi nedeniyle arazide bulunduğu sırada erken başlayan bir doğumla yüz yüze geldi. İlk yavrusunu arazide doğurduktan sonra yavrunun plasentasını dahi üzerinde bırakıp yuvasına döndü ve batının geri kalanını doğurmaya başladı.
Arazide doğan ilk yavru, annesinin gelip kendisini alması için sürekli çağrı yapmaya başladı. Ancak Lina'nın doğumu henüz devam ediyordu.
Burada bazı önemli sorular var. Yavru henüz doğmuş olduğu halde, yani gözleri görmez, kulakları sağır bir durumda kaybolduğunu nasıl bilmektedir? Beraberinde hangi sesin "ben kayboldum" sinyali olduğunu ayırt edebilmektedir?
Bu öğrenilebilir bir davranış değildir, yada öğrenilmiş olamaz.
Bir köpekbilimci olarak, ofisimden yavrunun sürekli devam eden kayboldum çağrılarını tanımıştım. Lina'nın bu çağrılara neden cevap vermediğini de biliyordum. Elime ses kayıt cihazımı da alarak yavruyu bulunduğu yerden almak üzere gittim.
Henüz üzerinde karın bağı bulunan gözleri kapalı ve kısa bir süre önce doğmuş, kaybolmuş yavrunun verdiği kesintisiz sinyalleri kayda aldım. Etkileyiciydi.
Yavruyu neden kurtardım? Yavru doğumdan hemen sonra devreye giren motor pattern sayesinde "kayboldum" sinyalleri gönderiyordu. Ancak Lina henüz doğumu devam ettiğinden, kendisindeki "yavru toplama" motor şablonu devreye girmemişti. Altı saat sonra Lina doğumunu tamamlamıştı, ama ben yavruyu doğum bitmeden kurtarmış ve yuvaya koymuştum. Eğer yavru 6 saat boyunca çağrılara devam edebilecek enerjiye sahip olsaydı, eminim ki Lina son yavrunun doğumuyla birlikte devreye girecek olan "yavru toplama" motor şablonuyla arazide doğan ve kayıp durumda olan yavrusunu almaya gidecekti. Ancak, büyük ihtimalle, yeni doğmuş ve kayboldum sinyali verebilmek için çok büyük enerji sarfeden yavru, iyice güçsüz düşecek ve belki de altı saat dolmadan ölecekti.
Eğer Lina akıllı bir canlıysa, neden yavrusu doğduğunda onu alıp beraberce yuvaya getirmedi? Bunun cevabı: eğer Lina bir fare yada sıçan olsaydı böyle yapmazdı. Çünkü, yavru toplama şablonu farelerde doğum başlamadan 2 gün önce devreye girer. Ancak Lina köpek olduğundan toplama refleksi son yavru doğana kadar devreye girmemektedir.
İleriki bir zamanda öğrencilerim, Lina'nın kaybolan yavrusunun kayda alınmış çağrılarını, yuvasında yavrularıyla yatan yeni doğum yapmış Border Collie ırkı Flea isimli dişi köpeğin duyabileceği mesafeye küçük bir kasetçalarda yerleştirdiler. Flea'nın hiçbir yavrusu kayıp değildi. Ancak kasetçalar çalıştırıldığında, dişi köpek yuvasından çıktı ve kısa bir aramadan sonra sesin geldiği kasetçaları bularak alıp yuvaya diğer yavruların yanına yerleştirdi. Dişi köpeğin toplamaya çalıştığı şey yavrusu değil sesi çıkaran objeydi aslında.
Annedeki bu yavru toplama şablonu, yavrular birkaç hafta daha sinyal vermeye devam etseler dahi, son yavru doğduktan 13 gün sonra devre dışı kalmaktadır.
Yağmurlu ve fırtınalı bir akşam çiftlikten şehre gitmeye hazırlanırken köpeklerin bulunduğu alandan zayıf bir "kayboldum" çağrısı duydum. Çağrıyı yapan Tilly isimli Siberian Husky'nin 3-4 haftalık yavrusuydu. Tilly yavruya 15-20 metre mesafede olduğu halde, hiçbir şekilde müdahale etme gereği duymuyor ve diğer yavrularla beraber yuvada yatmaya devam ediyordu.
Yavruyu yağmur altından alıp 1-2 saat kurutup bakımını yaptıktan sonra annesinin yanına geri koydum. Anne yavruyu yağmur altındaki bütün çağrılarına rağmen gidip almamıştı, ama geri geldiğinde kabul ederek yanında tutmaya devam etmişti.
Bilimadamları çoğu zaman hayvanların duyguları olduğundan ve düşünebilir olduklarının farkında olmamakla suçlanırlar. Diğer tarafta ise, bilimadamları insanları, antropomorfik yaklaşımla, köpeklere insansı karakterleri yakıştırmamaları hususunda hatırlatmalarda bulunmaktadırlar.
Anne köpek yuvasındadır. Bir yavrunun uzaktan seslendiğini duyar. Yuvasından çıkar ve sesin geldiği yere doğru yönelir, sesi çıkaran yavruyu alır ve yuvadaki diğer yavruların yanına koyar. Akıllıca değil mi?
Yavru toplama motor şablonu (motor pattern) annenin batındaki son yavruyu doğurmasıyla birlikte çalışmaya başlar, 13 gün sonra da devre dışı kalır. Yani çalışmaz. Ancak, yavrularda bir süre daha "kayboldum" sinyali veren motor şablonu devrede kalır. Yavrudaki sinyalin devreden çıkması, kabaca emzirmenin bitmeye yaklaştığı dönem olan 4 üncü haftanın sonuna rast gelir. Annedeki motor şablon devre dışı kaldıktan sonra, yavrudan gelen çağrı anne tarafından hiçbir zaman karşılık görmez.
Yavrunun kayboldum çağrısı hayret verici bir motor şablonudur. Her çağrı, ses genişliği, dalga boyu ve süresi açısından birbirinin aynısıdır. Bu çağrı, aynı türe özgü kuş sesi gibi özeldir. Bu ses (çağrı), yavru köpekler tarafından ve sadece kaybolduklarında kullanılır. Yavru kaybolduğunda, anne kendisini bulana kadar çağrıyı kesintisiz olarak devam ettirir. Motor pattern'in yavruda devreye girmesi doğumuyla birlikte başlar.
İtalyan Maremmano-Abruzzese ırkı Lina isimli köpeğim, hamilelik döneminde koyunlara ilgisi nedeniyle arazide bulunduğu sırada erken başlayan bir doğumla yüz yüze geldi. İlk yavrusunu arazide doğurduktan sonra yavrunun plasentasını dahi üzerinde bırakıp yuvasına döndü ve batının geri kalanını doğurmaya başladı.
Arazide doğan ilk yavru, annesinin gelip kendisini alması için sürekli çağrı yapmaya başladı. Ancak Lina'nın doğumu henüz devam ediyordu.
Burada bazı önemli sorular var. Yavru henüz doğmuş olduğu halde, yani gözleri görmez, kulakları sağır bir durumda kaybolduğunu nasıl bilmektedir? Beraberinde hangi sesin "ben kayboldum" sinyali olduğunu ayırt edebilmektedir?
Bu öğrenilebilir bir davranış değildir, yada öğrenilmiş olamaz.
Bir köpekbilimci olarak, ofisimden yavrunun sürekli devam eden kayboldum çağrılarını tanımıştım. Lina'nın bu çağrılara neden cevap vermediğini de biliyordum. Elime ses kayıt cihazımı da alarak yavruyu bulunduğu yerden almak üzere gittim.
Henüz üzerinde karın bağı bulunan gözleri kapalı ve kısa bir süre önce doğmuş, kaybolmuş yavrunun verdiği kesintisiz sinyalleri kayda aldım. Etkileyiciydi.
Yavruyu neden kurtardım? Yavru doğumdan hemen sonra devreye giren motor pattern sayesinde "kayboldum" sinyalleri gönderiyordu. Ancak Lina henüz doğumu devam ettiğinden, kendisindeki "yavru toplama" motor şablonu devreye girmemişti. Altı saat sonra Lina doğumunu tamamlamıştı, ama ben yavruyu doğum bitmeden kurtarmış ve yuvaya koymuştum. Eğer yavru 6 saat boyunca çağrılara devam edebilecek enerjiye sahip olsaydı, eminim ki Lina son yavrunun doğumuyla birlikte devreye girecek olan "yavru toplama" motor şablonuyla arazide doğan ve kayıp durumda olan yavrusunu almaya gidecekti. Ancak, büyük ihtimalle, yeni doğmuş ve kayboldum sinyali verebilmek için çok büyük enerji sarfeden yavru, iyice güçsüz düşecek ve belki de altı saat dolmadan ölecekti.
Eğer Lina akıllı bir canlıysa, neden yavrusu doğduğunda onu alıp beraberce yuvaya getirmedi? Bunun cevabı: eğer Lina bir fare yada sıçan olsaydı böyle yapmazdı. Çünkü, yavru toplama şablonu farelerde doğum başlamadan 2 gün önce devreye girer. Ancak Lina köpek olduğundan toplama refleksi son yavru doğana kadar devreye girmemektedir.
İleriki bir zamanda öğrencilerim, Lina'nın kaybolan yavrusunun kayda alınmış çağrılarını, yuvasında yavrularıyla yatan yeni doğum yapmış Border Collie ırkı Flea isimli dişi köpeğin duyabileceği mesafeye küçük bir kasetçalarda yerleştirdiler. Flea'nın hiçbir yavrusu kayıp değildi. Ancak kasetçalar çalıştırıldığında, dişi köpek yuvasından çıktı ve kısa bir aramadan sonra sesin geldiği kasetçaları bularak alıp yuvaya diğer yavruların yanına yerleştirdi. Dişi köpeğin toplamaya çalıştığı şey yavrusu değil sesi çıkaran objeydi aslında.
Annedeki bu yavru toplama şablonu, yavrular birkaç hafta daha sinyal vermeye devam etseler dahi, son yavru doğduktan 13 gün sonra devre dışı kalmaktadır.
Yağmurlu ve fırtınalı bir akşam çiftlikten şehre gitmeye hazırlanırken köpeklerin bulunduğu alandan zayıf bir "kayboldum" çağrısı duydum. Çağrıyı yapan Tilly isimli Siberian Husky'nin 3-4 haftalık yavrusuydu. Tilly yavruya 15-20 metre mesafede olduğu halde, hiçbir şekilde müdahale etme gereği duymuyor ve diğer yavrularla beraber yuvada yatmaya devam ediyordu.
Yavruyu yağmur altından alıp 1-2 saat kurutup bakımını yaptıktan sonra annesinin yanına geri koydum. Anne yavruyu yağmur altındaki bütün çağrılarına rağmen gidip almamıştı, ama geri geldiğinde kabul ederek yanında tutmaya devam etmişti.
Bilimadamları çoğu zaman hayvanların duyguları olduğundan ve düşünebilir olduklarının farkında olmamakla suçlanırlar. Diğer tarafta ise, bilimadamları insanları, antropomorfik yaklaşımla, köpeklere insansı karakterleri yakıştırmamaları hususunda hatırlatmalarda bulunmaktadırlar.
Öğrencilerimin bu yavru toplama testini her uyguladıklarında ortaya çıkan ve hayranlık "uyandıran yavrusunu seven anne" profili, motor şablonun devre dışı kalması ve artık canlının davranış biçiminin bir parçası olmayışıyla, annenin en basit görünen problemleri dahi çözemez hale gelişi, büyük bir hayal kırıklığını da beraberinde getirmektedir.
Raymond Coppinger- Dogs
A new Understanding of Canine Origin Behaviour and Evolution
köpek eğitimi
köpek pansiyonu
köpek oteli
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder